De efficiëntie-paradox
Volgens Van Dale is een paradox een schijnbare tegenstrijdigheid. Efficiënt is goed toch, of niet? Niet als het streven naar efficiëntie bij-effecten heeft die erger zijn dan waar men efficiënt mee wil zijn. Hier moest ik aan denken toen ik vandaag 2 keer de bewuste keuze maakte om meer te bewegen dan strikt noodzakelijk. De moderne mens is gewend om alles zo efficiënt mogelijk te doen. Zijn of haar tijd zo efficiënt mogelijk in te delen en zoveel mogelijk te multi-tasken. We willen tenslotte zoveel mogelijk doen op een dag. En dit is vaak een nobel streven.
De makkelijke weg
Soms heeft het streven naar efficiëntie echter luiheid tot gevolg. Om me heen valt me steeds meer op dat mensen de makkelijkste weg kiezen, die ze vaak wordt aangeboden. Ik was onlangs in de IKEA om inkopen te doen voor de praktijk. Het viel me op dat de trap veel minder zichtbaar was dan de roltrap, die recht in de looproute vanaf de ingang lag. Gevolg (onder andere) hiervan: niemand nam de trap, iedereen nam de roltrap. Ik nam wel de trap, maar ik zoek hier dan ook bewust naar.
En we hebben het niet over een trap zoals je die ziet bij sommige metrostations in Londen, die ver onder de grond liggen, nee, een trap van maximaal 20 treden. Ook op het treinstation waar ik bijna dagelijks kom, is een vergelijkbare trap. Gelukkig nemen daar iets meer mensen de trap, maar nog altijd wint de roltrap het. Want het is de makkelijke (en efficiëntste) optie. En op de roltrap kun je natuurlijk ook nog even je smartphone checken.
Evolutionair bepaald
Ik denk dat energie besparen ons in de genen zit. En het klinkt ook logisch. Waarom kostbare energie verbranden met traplopen als je ook stilstaand boven kunt komen? Dit was echter misschien logischer in de oertijd dan in de moderne tijd, waar we een overvloed hebben van energie in voeding. De belangrijkste zorg van de meesten van ons is niet langer dat we genoeg calorieën binnenkrijgen, maar dat we voldoende calorieën verbranden. Voor het verbranden van calorieën is het sowieso handiger om de trap te nemen. Maar daar gaat dit stukje vandaag niet over. De meeste mensen hebben niet door hoe schadelijk het is om zo weinig te bewegen. Minder bewegen uit vrije keuze, leidt op den duur tot niet meer kunnen bewegen.
Use it or lose it
Deze uitspraak is bij velen bekend. Maar velen weten niet dat ze hier dagelijks mee te maken hebben. Als we zittend werken achter de computer bewegen onze armen nauwelijks. Zelden strekken we onze armen uit boven ons hoofd. Met als gevolg dat het lichaam denkt dat deze beweging niet meer belangrijk is, en het past zich daarop aan. Het lichaam is, net als wij, erg slim en efficiënt. Als we dan in het weekend een klus doen boven ons hoofd, hebben we op zijn minst spierpijn de volgende dag en in het ergste geval een blessure.
Minder efficiënt
Ik pleit voor meer inefficiëntie in het leven. Rijd stukken die je normaal met de auto rijdt (binnen redelijke afstand) eens op de fiets. En afstanden die je normaal met de fiets doet, doe die eens lopend. Varieer wat meer. Vandaag was een dag dat ik niet overdreven veel zou bewegen. Dus toen ik met de tram naar de stad ging, ben ik een halte eerder uitgestapt en nog zo’n 10 minuten verder gelopen dan strikt noodzakelijk. Niet zo efficiënt misschien. Maar wel goed voor het lichaam en ook leuk om eens wat andere winkels te zien in een stuk dat ik normaal nooit bewust zie. Probeer ook eens zonder smartphone in de hand te lopen, je weet nooit welke interessante ontmoetingen je zult hebben.
Korte of lange termijn focus
Is dit alles een efficiënt gebruik van mijn tijd of juist niet? Een goede vraag. We raken dan ook het terrein van de filosofie: gaat het om de bestemming of om de reis? Ik denk dat de huidige maatschappij teveel gefocused is op de korte termijn: “Wat levert [dit gedrag] me direct op?” Op korte termijn had ik tijd kunnen winnen door dichterbij mijn bestemming uit te stappen. Ik dacht echter ook aan de lange termijn effecten op mijn gezondheid.
Wat op elk moment de juiste afweging is, moet op dat moment bepaald worden. Ik pleit er echter wel voor om ook de negatieve effecten van te weinig bewegen mee te nemen. Gelukkig is er tegenwoordig veel aandacht voor het gebrek aan bewegen en de negatieve effecten daarvan. Zitten is het nieuwe roken, hoor je dan. En hier ben ik het helemaal mee eens. Is zitten slecht? Nee in principe niet. Maar teveel zitten is wel slecht.
Bioscoop
Gisteravond ging ik met een vriend naar de film. Het was te ver om te fietsen dus nam ik de auto, maar ik parkeerde in de verstgelegen parkeergarage. Als ik de dichtstbijzijnde had genomen was ik in 3 minuten bij de bioscoop geweest, nu in zo’n 10 minuten. Fijn dat ik heen en terug bijna een kwartier langer kon lopen. Het zijn kleine beetjes maar het zijn ‘life savers’. Alle beetjes helpen luidt het cliché en dit is zeker waar in dit soort gevallen.
Zelfstandigheid
Ik ken verhalen waarbij bejaarden zelfstandig konden blijven wonen dankzij de trap die ze elke dag op moesten (een paar keer, als het mee zat). Het ging steeds moeizamer ging en af en toe konden ze de trap wel vervloeken. Toch beseften ze zich dat deze trap hun zelfstandigheid heeft gered, doordat het lichaam gedwongen werd om te blijven werken. De heupfunctie bleef redelijk in stand vergeleken met een flat zonder trap. Ze hadden ook een traplift kunnen laten monteren. Wel zo efficiënt. Maar ik denk dat het met de zelfstandigheid dan snel bergafwaarts was gegaan. Ik wil hiermee niet generaliseren en de juiste oplossing verschilt van persoon tot persoon. Maar ik wil hier wel een lans breken voor meer bewegen in de situatie waarin je zit. Nogmaals efficiënter is niet altijd beter en het moet zeker niet het belangrijkste criterium worden.
Gevangenen
Serieus gezien, denk ik dat de meeste mensen niet beseffen hoe slecht het voor ze is om zo weinig te bewegen (en zo eenzijdig). Er zijn legio kantoorwerkers die maar een half uur of minder buiten zijn en niet 1 trap lopen op een dag. Dat is minder dan de meeste gevangenen!
Enkele tips
- Neem eens (wat vaker) de trap in plaats van de roltrap of de lift. En als je op 7 hoog werkt, kun je het opbouwen. Begin met 1 of 2 keer per week en bouw het op. Of Stap 1 verdieping hoger of lager uit, daarna 2, et cetera. En zoek naar de trap als je die niet meteen ziet, hij is vaak handig weggewerkt.
- Ga naar het toilet aan de andere kant van de verdieping, of beter nog, op een andere verdieping en wissel het af. Zo krijg je je broodnodige beweging en zie je ook nog wat andere mensen. Misschien loop je wel langs die collega die je net een mailtje wilde sturen, mooie kans om dat even mondeling te doen, ook nog een sociale optie!
- Parkeer niet zo dicht mogelijk bij het pand (of je huis) maar een stuk verder, aan de rand van de
parkeerplaats. 5 minuten verder lopen keer 2 is toch weer 10 minuten. - Ga lunchwandelen, alleen of met collega’s. Of bespreek zaken tijdens een wandeling in plaats van de vergaderzaal.
- Stap een halte eerder of later uit met bus of tram (met de trein is het dan weer meestal te ver..) of
loop naar een halte eerder of later als je te vroeg bij de halte bent. Wachten op openbaar vervoer is ook een prima moment om wat houdingsoefeningen te doen! - Eens in de zoveel tijd, doe eens gek en loop een heel eind, naar het centrum van stad of dorp, ook al duurt dit 3 kwartier. Probeer te genieten van de reis, en niet alleen aan het einddoel te denken. Misschien zie je wel dingen die je nooit eerder hebt gezien.
- Gebruik een stappenteller (los of als app op je smartphone, al dan niet in combinatie met een fitness apparaat om je pols). 10,000 stappen per dag wordt aangeraden door de meeste gezondheids-autoriteiten en dit lijkt me een prima streven. Als begin wel te verstaan. Probeer daarnaast ook voor wat verticale variatie te zorgen. En neem de trap eens met 2 treden tegelijk voor een goede workout van de bovenbenen. Of ren naar boven. Of ga de trap op met 1 been. Hoe functioneler (en fitter) je wordt, hoe meer je kunt doen.
- Houd vergaderingen staande en/of gebruik een sta-bureau. Maar ga dan ook af en toe zitten. Variatie is het belangrijkst.
Leve de inefficiëntie (in deze context uiteraard)!
